Haal meer uit je omgeving!

Inleiding

Sommige verschijnselen hebben kinderen en hun leerkrachten misschien nog nooit opgemerkt. We weten allemaal dat er veel meer te zien is, als je je meer concentreert op het gebeuren om je heen. Er valt nog veel te ontdekken samen met de leerlingen. Leerkrachten kunnen hier een grote bijdrage aan leveren en daarom zou men meer de omgeving moeten betrekken bij het lesgeven.

 

Wat is omgevingsonderwijs

Expertise groep wereldoriëntatie (n.d.) geeft aan dat een zeer kort antwoord op de vraag ‘’wat is omgevingsonderwijs’’ zou kunnen zijn : ‘Een van de vele didactische werkvormen in het onderwijs.’ Maar dit zegt natuurlijk niet alles. De term ‘’omgeving’’ staat voor de omgeving waar het kind speelt, woont, eet en slaapt. De eigen leefomgeving van het kind staat centraal. Voor kinderen is deze leefomgeving niet zo groot. Als het gaat om omgevingsonderwijs, is het dus van belang om in de nabije omgeving te blijven. Op deze manier sluit de leefomgeving aan bij het kind. De directe leefomgeving biedt genoeg mogelijkheden om de leerlingen wat bij te leren. Het is de bedoeling dat leerlingen verwonderd worden en dat de ervaringen zo dicht mogelijk aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen.

Argumenten voor

Bij omgevingsonderwijs denkt u misschien niet meteen aan de nabije omgeving van de school. Maar ook de nabije omgeving van de school biedt een groot scala aan mogelijkheden. Op mijn recente stageschool wordt weinig tot geen aandacht besteed aan omgevingsonderwijs, dit is erg jammer. Omgevingsonderwijs biedt namelijk zeer veel positieve elementen.

Both (2007) geeft aan dat  het creëren van niet alledaagse situaties ervoor kan zorgen dat er gedragsverandering te zien is bij kinderen. doordat er een situatie ontstaat die niet alledaags is, zijn leerlingen meer betrokken en het ‘’probleem’’ gedrag verdwijnt hierdoor naar de achtergrond. Ook voor leerlingen met concentratieproblemen biedt een groenrijke omgeving veel voordelen. De verzorging van plant en dier heeft namelijk een helende werking in betrekking tot de concentratieproblemen. Op deze manier kunnen leerlingen die extra zorg nodig hebben, toch op de basisschool blijven. Hierdoor kom je goed tegemoet aan de wet voor passend onderwijs, wanneer er dus momenten worden ingepland om leerlingen te laten ontdekken in een groenrijke omgeving. Wanneer er voorafgaand aan het bezoek aan bijvoorbeeld het Höfte een informatieve les plaatsvindt waarbij andere werkvormen centraal staan, stimuleert dit een aantal leerlingen zodanig dat de betrokkenheid en de concentratie van de leerling vergroot wordt en eventueel negatief gedrag naar de achtergrond verdwijnt.

De boerderijschool (2014) geeft aan in het YouTube-filmpje “Levend leren op de boerderij” dat een ander pluspunt van omgevingsonderwijs is dat leerlingen op een andere sociale manier met elkaar omgaan dan in de klas. Dit zorgt voor een meer ontspannen sfeer, waardoor de leerlingen zich meer op hun gemak voelen. Dit brengt minder akkefietjes onderling teweeg waardoor de sfeer in de klas ook beter wordt en de leerlingen beter kunnen leren in de klas en hogere leerprestaties behalen. Je bent hier dus bezig met preventief handelen, omdat je ongewenst gedrag voorkomt door ze op een andere ontspannen manier sociaal met elkaar omgaan. Dit zorgt ervoor dat er voor alle leerlingen een hoog rendement behaald wordt en er dus minder leerlingen verwezen worden naar het speciaal onderwijs.

 

Mijn stageschool bevindt zich in Oldenzaal in de wijk De Thij. In de buurt zit het Natuur Milieu Educatief Centrum de Höfte. Hier kan aandacht besteed worden aan zowel plant als dier. Hierboven hebben wij gelezen dat dit een positieve werking heeft op zowel de concentratie en eventuele gedragsproblematiek. Deze locatie bevindt zich 2.5 kilometer van de stageschool en is dus makkelijk met de fiets te bereiken en dus een uitgelezen plek om met de kinderen te bezoeken. In het 2^e jaar  van mijn schoolloopbaan tot leerkracht, heeft de groep een excursie gehad naar het hof Espelo. Hier zijn verschillende activiteiten uitgevoerd rond het thema natuur en dier. De leerlingen waren erg geïnteresseerd in wat er allemaal om hen heen gebeurde en vonden het erg interessant om verschillende activiteiten uit te mogen voeren in het bos. Een bosrijke omgeving daagt ook uit om dingen te mogen voelen en doen. Zelf heb ik als PABO student ook het hof Espelo bezocht en hier verschillende activiteiten gedaan, ook mijn ervaring was dat het erg verleidelijk is om dingen aan te raken en te doen. Het is dan ook erg leuk om ook veel doe activiteiten te doen in het bos of een andere groenrijke omgeving. Zelfs als leerkracht pas ik deze dingen nog veel te weinig toe in de praktijk. Zo heb ik als leerkracht wel vaker een rekenles buiten gegeven en een Zweeds renspel gedaan, maar op dat moment is er weinig oog voor de omgeving en dat is het nu net waar het om draait.

Argumenten tegen

Declercq (2010) geeft aan dat leerkrachten tegen verschillende probleemfactoren kunnen aanlopen omtrent omgevingsonderwijs. Door de toenemende mobiliteit van o.a. leerkrachten is voor vele van hen de schoolomgeving waarin ze werken, niet de plaats waar ze zijn opgegroeid of hebben gewoond. Dit geeft als gevolg dat bij een groot aantal leerkrachten de kennis over de omgeving van hun school (zeer) beperkt is, waardoor het voor veel leerkrachten lastig is om omgevingsonderwijs toe te passen in het lesprogramma.

Ook zijn de handboeken van wereldoriëntatie maar beperkt gericht voor de omgeving. Een methode wordt namelijk niet geschreven voor een bepaalde omgeving of klas. De handboeken met bijbehorende handleiding zijn voor veel leerkrachten en houvast voor het lesgeven. Om praktische en financiële redenen zijn handboeken geproduceerd die voor een groot gedeelte van Nederland toepasbaar zijn. Het gevolg hiervan is dat ze het niet specifiek hebben over de omgeving van de school.

 

Weerlegging

Leerkrachten weten dan misschien weinig van de omgeving, maar er is genoeg te vinden over de omgeving op het internet, in boeken of vraag andere collega’s om advies. Omgevingsonderwijs hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn en kan ook worden gekoppeld aan een rekenles op het plein (denk aan berekenen van de oppervlakte van enkele tegels). Doordat omgevingsonderwijs ook dichtbij de school plaats kan vinden, is het erg gemakkelijk om hier een opdracht aan te koppelen en het hoeft dus helemaal niet zo ingewikkeld te zijn.

 

Conclusie

Enerzijds vergt het dus wel wat tijd en energie van leerkrachten om het concept omgevingsonderwijs goed uit te voeren, maar anderzijds biedt het omgevingsonderwijs vele voordelen voor leerlingen en leerkracht. Dit in overweging genomen, is het zeker van belang om omgevingsonderwijs door te voeren in het reguliere lesprogramma.

 

Kritische vragen

- waarom is omgevingsonderwijs ook voor belang bij leerlingen zonder concentratie/gedragsprobleem?

- hoe vaak moet je omgevingsonderwijs aanbieden om succeservaringen te analyseren?

 

 

Literatuurlijst

Esch van, W & Declercq, E. (2011). Haal meer uit je omgeving. Geraadpleegd op 7 januari 2019, van http://www.wilmavanesch.nl/wp-content/uploads/2011/04/Haal-meer-uit-je-omgeving-Egoscoop.pdf  

Both, K. (2007). Natuur als bondgenoot bij zorgverbreding. Geraadpleegd op 9 januari 2019 van https://www.springzaad.nl/litdocs/natuur_als_bondgenoot_bij_zorgverbreding.pdf.

Declercq, E. (2010). Omgevingsonderwijs. Geraadpleegd op 7 januari 2019 van http://www.omgevingsonderwijs.be/framesetinformatie/Eindrapport.pdf 

Giesbers, H. (2017). Passend onderwijs. Geraadpleegd op 5 januari 2019, van https://www.ijsselgroep-pdij.nl/passend-onderwijs/visie-op-passend-onderwijs

Horeweg, A. Gedragsproblemen in de klas: preventie. Geraadpleegd op 7 januari 2019 van https://wij-leren.nl/gedragsproblemen-preventie.php

Boerderijschool, de. (2014). Boerderijschool: levend leren op de boerderij [YouTube]. Geraadpleegd op 4 januari van http://www.youtube.com/watch?v=JkAtkkvXPfM