Kindermishandeling

 

Inleiding

Kindermishandeling valt niet altijd op, maar de feiten zijn hard. No kidding (2018) geeft aan dat naar verwachting er namelijk 350000 kinderen worden mishandeld. Dat zijn er dus 2 à 3 kinderen per klas! Kindermishandeling kan zowel fysiek als mentaal zijn. Bij 36% gaat het om emotionele verwaarlozing, bij 24% fysieke verwaarlozing en bij 4 % gaat het om seksueel misbruik. Er overlijd zelfs iedere week een kind aan mishandeling! Wanneer is er sprake van kindermishandeling en wat zijn de stimulerende factoren om hulp te bieden?

 

Wat valt er onder kindermishandeling en signalen

Bokhove (2007) geeft aan dat er sprake is van kindermishandeling in de vorm van voor de minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een afhankelijkheidsrelatie staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek letsel of psychische stoornissen.

 

Rijksoverheid (n.d.) geeft aan dat er verschillende vormen van kindermishandeling zijn, namelijk:

• Lichamelijke mishandeling

Dit geldt wanneer er fysiek geweld wordt gepleegd

• Emotionele of geestelijke mishandeling

Hier is sprake van als een volwassen persoon een kind regelmatig uitscheldt, vernedert of het kind opzettelijk bang maakt.

• Lichamelijke verwaarlozing

Hiervan is sprake als het kind krijgt niet de zorg en verzorging krijgt die het nodig heeft. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een kind wat geen eten krijgt, of geen slaapplek heeft.

• Emotionele of geestelijke verwaarlozing

Hiervan is sprake als  er positieve aandacht ten opzichte van het kind ontbreekt. Ieder kind heeft namelijk recht op liefde, veiligheid, geborgenheid van ouders en/of verzorgers.

• Seksueel misbruik

Hiervan is sprake als een volwassene seksuele aanrakingen opdringt aan een kind

 

Nederlands jeugdinstituut (n.d.) geeft aan dat een aantal beschermende factoren er voor kunnen zorgen dat er toch geen kindermishandeling plaatsvindt. Deze beschermende factoren waarover de opvoeder beschikt, vormen als het ware een buffer, ze geven ouders positiviteit ondanks negatieve omstandigheden. Beschermende factoren waardoor kindermishandeling kan voorkomen, zijn:

 

Kennis over opvoeding en ontwikkeling van het kind

Als ouders is het fijn om kennis te hebben over de opvoeding van je kinderen en hoe deze ontwikkeling verloopt. Deze kennis kan ervoor zorgen dat de opvoeding goed verloopt en dit brengt een gevoel van competentie met zich mee. Het is een beschermende factor waardoor er geen kindermishandeling plaatsvindt.

 

Zelfwaardering en zelfvertrouwen

Ten tweede is het van belang om een goed zelfbeeld te hebben over jezelf als opvoeder en vertrouwen te hebben in jezelf. Doordat dit aanwezig is, krijg je ook zelfvertrouwen in de opvoeding voor je kind en erkent je kind dit ook. Dit is ook een beschermende factor.

 

Gevoel van eigenwaarde en sociale vaardigheden.

Tenslotte is het van belang om een goede eigenwaarde en sociale vaardigheden te ontwikkelen. Je bent het rolmodel voor je kind. Je kind moet jou als opvoeder als voorbeeld kunnen nemen en hiervoor is het van belang dat je inziet dat je er als persoon mag zijn en dat je weet welke sociale vaardigheden je kunt inzetten om goed te kunnen functioneren in de maatschappij.

 

Vink & De Wolff & Broerse (2017) geven aan dat naast beschermende factoren er ook een aantal risicofactoren zijn waardoor de kans op kindermishandeling wordt vergroot. Kindermishandeling is het gevolg van een combinatie van die risicofactoren. Onder risicofactoren verstaan we gedragingen, omstandigheden of kenmerken die de kans dat kindermishandeling ontstaat vergroten. Enkele risicofactoren zijn:

 

Problemen en persoonlijkheid van de ouder

ouders die hun kind mishandelen of verwaarlozen, hebben relatief vaak zelf psychische problemen. Ook kan het zijn dat ouders/opvoeders vroeg zelf mishandeld zijn of negatieve ervaringen in het gezin hebben meegemaakt. Dit zorgt ervoor dat er een groter risico ontstaat voor kindermishandeling bij hun eigen kind.

 

Extra kwetsbaar

Er zijn kinderen die extra zorg nodig hebben of meer aandacht en geduld vragen van de ouders. Dit kan voor ouders meer stress en gevoel van falen opleveren. Op jonge leeftijd zijn kinderen op fysiek en emotioneel gebied erg afhankelijk van hun ouders/verzorgers en daarmee extra kwetsbaar voor mishandeling of verwaarlozing.

 

Leefomstandigheden

Wat veronderstelt kan worden is dat bij gezinnen waar kindermishandeling voorkomt, er erg negatief op elkaar wordt gereageerd. De omgeving van het gezin kan dit proces beïnvloeden en versterken. Vaak zijn het de zwakkere sociale buurten waarin gezinnen wonen waar kindermishandeling plaatsvindt. Het kan ook meespelen dat in deze sociale context geweld meer getolereerd wordt, waardoor mishandeling vaker voorkomt.

 

Vink & De Wolff & Broerse (2017). Er bestaan veel overzichten over signalen van kindermishandeling, maar geen enkel overzicht is volledig. Vrijwel alle signalen van kindermishandeling zijn namelijk niet specifiek. Niet één kenmerk specifiek in uiterlijk, gedrag of ontwikkeling is specifiek voor kindermishandeling, en alle kenmerken kunnen ook een signaal zijn van andere problemen. Belangrijker dan kennis beschikken over signalen die als oorzaak kindermishandeling hebben, is daarom misschien wel het afwegen en concluderen van de signalen.

 

Als leerkracht zijnde heb je niet veel invloed op wat er thuis gebeurd, kindermishandeling kun je dan ook niet voorkomen. Wel kan je als leerkracht de beschermende factoren stimuleren en positief beïnvloeden zodat deze beschermende factor vergroot wordt en er zo minder kans is op kindermishandeling en de gevolgen hiervan (zoals het ontstaan van negatief gedrag) uit blijven. zo kunnen leerlingen op het regulier onderwijs blijven en sluit het aan op de wet van passend onderwijs. Doordat je als leerkracht de beschermende factoren probeert te stimuleren en hierop (hopelijk) de kans op kindermishandeling gering wordt, handel je preventief doordat je er probeert voor te zorgen dat er geen kindermishandeling komt, met alle negatieve (gedrags)problemen die daarop volgen.

 

Gevolgen kindermishandeling

Vink & De Wolff & Broerse (2017) geven aan dat zowel de directe als korte-termijn gevolgen groot zijn. De gevolgen die kunnen optreden, zijn:

- Kinderen die mishandeld zijn hebben een twee tot drie keer hoger risico op een onveilige relatie

- Ook kan kindermishandeling ernstige gevolgen hebben voor de psychosociale ontwikkeling.

- Uit onderzoek blijkt ook dat mishandelde kinderen gemiddeld een lagere opleiding afronden en

vaker speciaal (basis)onderwijs volgen dan niet-mishandelde kinderen/

- Kindermishandeling verhoogt het risico op gedragsproblemen, zoals externaliserend

gedrag zoals agressie en antisociaal gedrag en internaliserend gedrag zoals angst en depressiviteit.

- Mishandelde kinderen voelen zich eerder niet gehoord of erkend en vooral jonge kinderen leggen de schuld van de oorzaak voor de mishandeling vaak bij zichzelf, wat leidt tot een negatief zelfbeeld.

- Door diversen negatieve factoren die een rol spelen bij kindermishandeling kunnen psychische

stoornissen ontstaan, zoals depressie of traumatische ervaringen leiden tot het ontwikkelen van een chronische posttraumatische stress-stoornis.

- Uit onderzoek is gebleken dat zowel lichamelijke als seksuele mishandeling leidt tot een

verdubbeling van het risico op poging tot suïcidale gedachten bij jongeren.

- En tenslotte is een van de gevolgen van langdurige kindermishandeling dat het een ongunstig effect heeft op de neurobiologische hersenontwikkeling van het kind.

 

Veel van de genoemde korte termijngevolgen van kindermishandeling, werken lang door tot in de volwassenheid of laten voor altijd sporen achter.

 

Wat kun je er tegen doen? En wat zijn de belemmerende factoren?

Vink & De Wolff & Broerse (2017) geven aan dat kindermishandeling een complex probleem is zonder één duidelijke oorzaak en zonder één duidelijke oplossing. Kindermishandeling is iets wat erg dichtbij komt bijvoorbeeld op het moment dat het gaat om een leerling uit je klas en dit raakt je. Daarom is het van belang om zo’n probleem nooit alleen aan te pakken. Je werkt altijd in samenwerking met andere professional, de ouders en het sociale netwerk van het gezin. Kindermishandeling is een pittig onderwerp waarbij veel van je wordt gevraagd, aangezien er geen één duidelijke oplossing is.

Vink & De Wolff & Broerse (2017) Er zijn ook een aantal belemmerende factoren wat je ervan weerhoudt actie te ondernemen. Het is van belang om de stappen die je neemt, afstemt met de interventies die de politie neemt. Je mag namelijk niet zomaar van alles zelf ondernemen, er kan anders sprake zijn van een strafbaar feit. Wanneer het komt tot een strafzaak, kan het voeren van gesprekken met slachtoffers en getuigen het bewijs in een strafzaak belemmeren.

 

Ten tweede geven Vink & De Wolff & Broerse (2017) aan dat loyale jeugden aanvoelen wanneer er iets aan de hand is, ook al heeft niemand dat aan hen uitgelegd. Het kan dus zo zijn dat zij hun eigen (niet altijd de juiste) verklaringen voor de situaties hebben en ze hebben de neiging zichzelf daarvan te beschuldigen of zich schuldig te voelen. Kinderen zijn altijd onvoorwaardelijk loyaal aan hun ouders en ze zullen dus ook hun ouders in bescherming nemen. Het is daarom van belang om aan de jeugdige uit te leggen wat er gaat gebeuren en de zorgen uit te spreken over de veiligheid van het gezin en om hen te betrekken bij de besluitvorming en betrekken bij het plan dat gericht is op veiligheid en herstel.

Tegenwerping

Toch is het van belang om met de leerling in gesprek te gaan. Chadwick Center heeft het Het mimimum Facts Interview (een checklist) ontwikkeld, om met een minimum aan informatie vast te kunnen stellen of er sprake is van kindermishandeling en wat er nodig is om het kind veiligheid te bieden. Op deze manier houdt je rekening met de gang van zaken en doorloop je het proces van het vaststellen van kindermishandeling op de juiste manier. Je kan op deze manier op de juiste manier informatie opdoen.

De feiten zijn hard. Je kunt beter je best hebben gedaan en falen, dan het laten zitten en later komt het gevolg dat deze leerling overlijd. Hierbij sluit de slogan van de Augeo Foundation (2013) goed aan. Deze luidt als volgt: “Fouten maken mag, ze verzwijgen niet.” aldus de vertaling van de officiële slogan van Turnell & Edwards (1999) : “Admit that you may be wrong.”

 

Praktijkervaring

Als ik terugdenk aan mijn levensloop tot leerkracht tot nu toe met daarbij de kennis in mijn achterhoofd die ik nu heb opgedaan, kan er bij een leerling sprake zijn geweest van kindermishandeling. Kindermishandeling op gebeid van lichamelijke verwaarlozing. Deze leerling had zodanig overgewicht dat dit beperkingen had voor zijn beweging. De theorie toont aan dat overgewicht ook onder kindermishandeling valt. Het kwalijke van deze zaak was dat ouders geen inzet toonden om de oorzaak hiervan aan te pakken en deze leerling zwaarder werd. Met gevolg dat zijn zelfbeeld ontzettend daalde en dit compenseerde met negatieve mondelinge vaardigheden. Het blijft alleen een kwalijke zaak of je hier nu een melding van moet maken of niet. Je hebt onvoldoende bewijs of dit overgewicht door ouders/opvoeders wordt veroorzaakt, maar achteraf had je altijd de zorgen kunnen uitspreken tegenover ouders, want hiermee doe je nooit iets verkeerd.

 

Conclusie

Kindermishandeling is een moeilijk probleem doordat er niet zwart op wit een oplossing voor is en er geen checklist bestaat voor wel of geen sprake van kindermishandeling. Er zijn een aantal zaken waar je als professional op kunt letten wanneer je denkt dat er sprake is van kindermishandeling. Zoals hierboven is omschreven ‘’fouten maken mag, ze verzwijgen niet’’. Heb je het vermoeden dat er sprake is van kindermishandeling, vraag een ander om hulp zodat je er niet alleen voorstaat.

 

Kritische vragen

- je kan als professional kindermishandeling niet anoniem melden, dit kan leerkrachten ervan weerhouden om het te melden. Is dit geen kwalijke zaak?

 

Literatuurlijst   

Bokhove-van Wensveen, N. (2007). Kinderen en omgaan met kindermishandeling. (1^e ed.). Amersfoort, Nederland: Kwintessens.

 

Nederlands jeugdinstituut.(n.d.). Kindermishandeling- beschermende en risicofactoren. Verkregen op 25-1-2019 van https://www.nji.nl/nl/Kindermishandeling-Probleemschets/Beschermende-en-risicofactoren

 

No kidding. (n.d.). feiten en cijfers kindermishandeling. Verkregen op 20-1-2019 van https://nokidding.nl/kindermishandeling/feiten-en-cijfers/

 

Rijksoverheid. (n.d.). Wat is kindermishandeling? Verkregen op 25-1-2019 van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kindermishandeling/wat-kindermishandeling-is

 

Vink, R. & Wolff de, M. & Broerse, A. (2017). Richtlijn kindermishandeling. Verkregen op 23-1-2019 van https://richtlijnenjeugdhulp.nl/wp-content/uploads/2016/03/Richtlijn-Kindermishandeling-Richtlijn-V1-BEVEILIGD.pdf