Ben jij mediawijs?

 

Inleiding

Nederlands jeugdinstituut (n.d.) geeft aan dat kinderen van nu niet beter weten dan dat zij opgroeien met beeldschermen om hen heen. Zowel op school, thuis, in de trein en zelf op straat kom je in aanmerking met beeldschermen. De moderne media is bovendien gemakkelijk te gebruiken, waardoor ook de allerkleinsten de tablet of smartphone waarschijnlijk moeiteloos gebruiken. Toch zijn er ook zeker gevaren aan het gebruik van media. Waarom toch als leerkracht media in je lessen integreren?

 

Wat is mediawijsheid en wanneer ben je mediawijs?

Mediawijzer (2015-2018) geeft aan dat onder mediawijsheid  het veilig en slim inzetten van alle beschikbare media is. Zowel digitaal als analoog, om de eigen kwaliteit van leven te vergroten én ervoor te zorgen dat je optimaal kunt deelnemen aan de maatschappij waarin je leeft. Mediawijsheid wordt vaak gebruikt als een containerbegrip. Onder mediawijsheid valt alles wat te maken heeft met nieuwe media, sociale media, internet, smartphones, tablets en hoe je hiermee moet omgaan.

 

Mediawijzer (2015-2018) beschrijft de competenties die leerlingen van het basisonderwijs nodig hebben in het competentiemodel. Mediawijsheid kan worden gesplitst in de volgende competenties:

- Begrip: is het inzicht hebben in de opkomt van media in de samenleving, het begrijpen hoe media gemaakt worden en zien wat de invloed van media is op de werkelijkheid.

- Gebruik: apparaten die verbonden zijn aan media, software en toepassingen kunnen gebruiken en je kunnen oriënteren binnen mediaomgevingen.

- Communicatie: informatie kunnen vinden en verwerken, informatie die je online met elkaar kunt delen creëren en kunnen participeren in sociale netwerken.

- Strategie: en tenslotte het reflecteren op het eigen mediagebruik en doelen kunnen realiseren omtrent media.

 

In bovenstaande afbeelding (Mediawijzer, 2015-2018) wordt het competentiemodel schematisch weergeven.

Waarom media meer betrekken bij lesgeven?

SLO (2015) geeft aan dat naar verwachting de samenleving steeds meer zal medialiseren. Om optimaal te kunnen functioneren in de maatschappij vol media, is mediawijsheid onmisbaar. Overal komt media bij kijken, zowel bij het vinden van een baan, jezelf ontwikkelen, sociale contacten onderhouden en zelf om gelukkig te worden is het belangrijk om het gebruik van media te benutten. Om optimaal en op een goede manier om te kunnen gaan met media, hebben leerlingen dus zeker mediawijsheidlessen nodig.

Ten tweede geeft Kennisnet (2018) aan dat het blijkt dat leerlingen minder digitaal vaardig zijn dan ze zelf denken. Ze beoordelen hun mediavaardigheden hoger dan de praktijk aantoont. De meeste leerlingen hebben namelijk moeite met het inschatten of een bron op het internet betrouwbaar is. het beschikken over deze competentie is van belang om nepnieuws te herkennen. Om op een goede manier gebruik te kunnen maken van media heb je niet alleen informatievaardigheden nodig. Als je kijkt naar de bredere zin van mediawijsheid, komt het er op neer dat leerlingen een goed begrip van media nodig hebben en op de juiste manier gebruik moeten kunnen maken van verschillende media. Door als leerkracht lessen aan te bieden rond het onderwerp mediawijsheid, leren de leerlingen vaardiger worden omtrent media.

Tenslotte geven Hilgers & Zadelhoff (2012) aan dat door verschillende sociale media te gebruiken, leerlingen en onderwijsgevenden de mogelijkheid hebben om zelf een persoonlijke leeromgeving samen te stellen. Door deze mogelijkheid leidt dit tot een groter gevoel van waardigheid en trots over de leeromgeving. Door meer autonomie te hebben ten aanzien van de inrichting van de leeromgeving wordt de motivatie van leerlingen bevorderd. Ten tweede wordt de intrinsieke motivatie gestimuleerd doordat sociale media zorgt voor een gevoel van sociale verbondenheid. Tenslotte bevordert het werken met sociale media competenties die van wezenlijk belang zijn in de samenleving van nu, namelijk de 21st century skills. Je leert informatie snel filteren, je ontwikkelt creativiteit bij het zelf ontwerpen van mediamiddelen, en je communicatie skills verbeteren door samen te werken en problemen op te lossen.

Waarom geen aandacht besteden aan mediawijsheid?

Zijm (2015) geeft aan dat de druk om ‘er bij te horen’ nog steeds bestaat. Tegenwoordig ligt deze druk nog veel hoger doordat ze de hele dag online zijn en hier constant worden blootgesteld aan informatie. Informatie over andere mensen: hoe zij leven, wat zij meemaken en hoe zij eruitzien. Het stoppen met social media is moeilijk en zorgt dus voor een verslaving. Het gevolg van deze verslaving is dat werk of school hieronder kan lijden. Hierbij komt dat mensen van anderen ook verwachten dat ze de hele dag online zijn en zij vinden het dan ook gek dat het lang duurt voordat er op een berichtje wordt gereageerd. Als leerkracht is het dus niet verstandig om medialessen te geven, aangezien leerlingen op deze manier nog meer in aanraking komen met media en de verslaving dus nog groter wordt.

 

Verwerping

Als leerkracht zijnde ben je een rolmodel en wil je leerlingen klaarstomen voor de maatschappij waarin zij komen. In dit leven zoals bovenstaande vermeld, wordt social media een sterk opkomend middel. Overal komt media bij kijken. Het is daarom van belang dat jij als leerkracht deze leerlingen stuurt om op een goede manier met social media om te gaan en social media benut voor de positieve dingen. Hierdoor kun je als leerkracht voorkomen dat er een verslaving optreed en ben je dus bezig met preventief handelen.

 

Praktijkervaring

Op mijn huidige stageschool wordt weinig/ tot geen gebruik gemaakt van de inzet van media tijdens de lessen of aparte lessen rond mediawijsheid. In de 3 jaar dat ik de opleiding volg, is mij opgevallen dat het telefoongebruik onder jongeren steeds eerder begint. In mijn groep 4 had 70% van de leerlingen een telefoon en daarvan nam zeker de helft deel aan een whatsappgroep van de klas.  Je kan hier alles van vinden, maar het feit blijft dat dit aantal steeds verder gaat groeien en je dit niet kan negeren. Aan het gebruik van een mobiele telefoon zitten een hoop positieve kanten, maar zeker ook een aantal negatieve kanten. Het gevolg van negatieve contact onderling via de mobiel is dat dit negatieve contact doorgevoerd wordt in het klaslokaal. Op dit moment heb je er als leerkracht dus ook mee te maken. Om leerlingen competent te maken voor het gebruik van de sociale media, is het van belang om hier aandacht aan te besteden tijdens het lesgeven. Zo kan negatief gedrag dat ontstaat via de sociale media voorkomen worden, waardoor je bezig bent met preventief handelen. Hierbij vraag ik mij wel af of het verstandig is om voorafgaand aan het ontstaan van een probleem via de sociale media, hier aandacht aan te besteden. Op dit moment kan het preventief handelen ook negatieve gevolgen hebben. Wanneer leerlingen geen misbruik maken van media, lijkt het mij niet verstandig om het hierover te hebben. Het kan voor sommigen namelijk een uitlokproces teweeg brengen, waardoor er expres misbruik wordt gemaakt van de sociale media.  

 

Conclusie

De sociale media komt steeds meer op en is super handig, maar je moet er wel op de juiste manier mee om kunnen gaan. Om dit proces in goede banen te leiden is het goed om hier als leerkracht zijnde aandacht eraan te besteden. Hierboven werd namelijk ook besproken dat leerlingen denken vaardiger te zijn omtrent media dan ze zelf denken, waardoor te zelfverzekerd worden en er juist problemen kunnen ontstaan. Tenslotte kan media ingezet worden om de motivatie van leerlingen te vergroten, wat vervolgens weer leidt  tot betere leerprestaties. Kortom het geven van mediawijsheid lessen is van belang.

 

Kritische vragen

- in hoeverre is de leerkracht verantwoordelijk voor het gedrag en gebruik van leerlingen rond media?

- zorgt preventief handelen omtrent media niet voor negatieve gevolgen zoals cyberpesten?

 

Literatuurlijst

Hilgers, L. & Zadelhoff van, T. (oktober 2012). Handboek twee punt nul: sociale media in het onderwijs. Verkregen op 27-1-2019 van https://www.managementboek.nl/code/inkijkexemplaar/9789059063518/handboektweepuntnul-louis-hilgers.pdf

Leraar 24. (5 april 2018). Hoe maak je leerlingen mediawijs? Verkregen op 28-1-2019 van https://www.leraar24.nl/hoe-maak-je-leerlingen-mediawijs/

Mediawijzer, (2015-2018). Competentiemodel. Verkregen op 28-1-2019 van https://www.mediawijsheid.nl/competentiemodel/

Mediawijzer. (2015-2018). Wat is mediawijsheid? Verkregen op 28-1-2019 van https://www.mediawijsheid.nl/mediawijsheid/

Nederlands Jeugdinstituut. (n.d.). Toolbox mediaopvoeding: Media? Gewoon opvoeden! Verkregen op 28-1-2019 van https://www.nji.nl/nl/Kennis/Dossier/Mediaopvoeding/Toolbox-Mediaopvoeding-Media-Gewoon-opvoeden?gclid=Cj0KCQiA1sriBRD-ARIsABYdwwFltcIG73H5YVfEugsAlum7X8inDB1ef7kaLO1kjD66Vu3FTz2P7I8aAtHxEALw_wcB

SLO. (22 december 2015). Mediawijsheid. Verkregen op 27-1-2019 van http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/mediawijsheid

Zijm, M. (23 januari 2015). Negatieve kanten van social media. Verkregen op 28-1-2019 van https://maaikezijm.com/2015/01/23/negatieve-kanten-van-social-media/